Najważniejszy eksponat berlińskiego muzeum – Brama Isztar

Tajemnicze zabytki starożytnego świata od wieków fascynują nie tylko koneserów sztuki, ale także historyków, tych profesjonalnych, jak i amatorów. Nic zatem dziwnego, że każdego roku tłumy żądnych obcowania z historią ludzi odwiedza szlachetne progi Muzeum Pergamońskiego w Berlinie. W szczególności jeden z eksponatów lśni tam żywym blaskiem, rzec by można blaskiem lazurowego morza. To słynna Brama Isztar. W muzeum nie tylko można podziwiać zabytek, ale również uczestniczyć w profesjonalnie przygotowanej prezentacji. Od wykopalisk w Babilonie (Irak) po wizjonerską rekonstrukcję w Berlinie – ta specjalna prezentacja koncentruje się na pochodzeniu Bramy Isztar i umieszcza jej wykopaliska, pozyskanie i umiejscowienie w muzeum w kontekście historycznym. Zapraszamy do podróży w przeszłość! 

Brama Isztar – kiedy powstała?

Chwilę po tym, gdy łopata archeologa natknęła się na pozostałości po słynnej Bramie, a dokonał tego niemiecki architekt i archeolog Robert Koldewey w początkach XX wieku, historycy przystąpili do badania jej genezy. Zgodnie z wynikami ich prac ustalono, iż Brama Isztar stanowiła pierwotnie fragment murów miasta Babilon. Jej powstanie datowano na rok 575 p.n.e., czyli na czasy panowania króla babilońskiego Nabuchodonozora II. Była to zresztą epoka prawdziwej hegemonii Babilonii na Bliskim Wschodzie.

Głównym zadaniem Bramy Isztar było swoiste otwieranie drogi pielgrzymek i procesji do wielopiętrowego zigguratu (rodzaj schodkowej świątyni), wzniesionego na cześć boga Marduka. Ziggurat ten nie zachował się do dzisiejszych czasów i znamy go tylko ze starożytnych opisów. Brama jest zatem unikalnym, archeologicznym świadectwem życia religijnego i miłości (niczym legenda o Liczyrzepie) Babilończyków.

Jak dokonano rekonstrukcji bramy Isztar

Po upadku imperium babilońskiego pod koniec VI wieku p.n.e. Brama stopniowo się rozpadała, także podczas wspomnianych wykopalisk w Babilonie znaleziono tylko niewielkie jej fragmenty. Zostały one następnie wykorzystane do rekonstrukcji w berlińskim muzeum.

Cały proces rozpoczął się od odsolenia fragmentów znalezionych cegieł, po czym szkliwo wzmocniono parafiną i posortowano fragmenty według motywów i kolorów. Grupy robocze składające się z maksymalnie trzydziestu osób zebrały następnie 72 płaskorzeźby zwierząt, a dokonano tego w ciągu zaledwie dwóch lat. Te płaskorzeźby, uzupełnione nowoczesnymi cegłami, posłużyły do zrekonstruowania elewacji Bramy Isztar, jak i również Drogi Procesyjnej i Sali Tronowej w Muzeum Pergamońskim. Archeolodzy nie wierzyli własnym oczom, gdy zauważyli, iż na cegłach z Bramy nadal znajdują się swoiste instrukcje montażowe- to bardzo ułatwiło pracę. Rekonstrukcje zostały po raz pierwszy zaprezentowane publiczności podczas otwarcia muzeum w 1930 roku.

Inskrypcje i zwierzęta na słynnej Bramie Isztar

Na Bramie udało się zrekonstruować zapisaną pismem klinowym inskrypcję fundacyjną, w której można przeczytać o fundatorze, ale także odtworzyć całość założenia architektonicznego. Mowa tam bowiem o zburzeniu zbyt niskich bram procesyjnych i wybudowaniu nowej na fundamentach z asfaltu i wypalanej cegły. Jest także wzmianka o niebieskich kamieniach zdobionych w wyobrażenia byków i smoków oraz o pokryciu dachowym i drzwiach wykonanych z drewna cedrowego.

Ciekawym zbiegiem okoliczności (przywodzącym na myśl rok powstania zabytku) w Bramę wkomponowano wyobrażenia… dokładnie 575 zwierząt. Są to zwierzęta symbolizujące główne bóstwa babilońskie, w tym oczywiście samą boginie Isztar, patronkę wojny i miłości. Dostrzec tutaj można lwy i byki oraz przedziwne kreatury, ni to węże, ni to smoki (o nazwie muszchuszu), symbolizujące naczelne bóstwo Babilonu – Marduka.

Niebieski kolor Bramy isztar

I jeszcze kilka słów na temat tego olśniewającego koloru Bramy. Całość skomponowana jest z glazurowanej cegły, barwionej na niebiesko. Można uznać, że kolor ten nie jest przypadkowy. Bezpośrednio kojarzy się z niebem, a więc tradycyjnym miejscem przebywania bóstw. Jako że Brama Isztar stanowiła niezwykle istotny element procesji religijnej w mieście, kolor niebieski determinuje jej znaczenie jako symbolicznego wejścia w świat bóstwa. Ponadto to kolor lazurowy (odcień niebieskiego) był w świecie starożytnym uważany za symbol władzy królewskiej, no a król był predestynowany do osobistego bytowania z bóstwem.